Λογοτεχνία... με επιλογές... : Ματωμένος Γάμος, τα τραγούδια

Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2019

Ματωμένος Γάμος, τα τραγούδια

O Ματωμένος Γάμος...

Μάνα: η Κατίνα Παξινού...

('με ένα μαχαίρι... με ένα τόσο δα μικρό μαχαίρι!')

Σε ένα γάμο, μπορούμε να στηρίξουμε ένα ολόκληρο αφιέρωμα στον Χατζιδάκι;

Νανούρισμα από την παράσταση που μεταφέρθηκε στο ραδιόφωνο (1955)

Τραγουδούν: Ρίτα Μουσούρη, Τόνια Καράλη

Νάνι το παιδί μου νάνι που δεν ήθελε νερό,

τ' άλογό μας το μεγάλο. Αχ καρδούλα μου ποιος ξέρει

τι να λέει το ποταμάκι στο λιβάδι το χλωρό.

Νάνι, το νερό το μαύρο μες στα πράσινα χορτάρια

που ψιλό τραγούδι πιάνει. Νάνι την τριανταφυλλιά μου

που τη γης δάκρυο ποτίζει, τ' άλογό μας το καλό.

Έχει πόδια λαβωμένα, τραχηλιά κρουσταλλιασμένη,

έχει ένα ασημένιο λάζο καρφωμένο μες στα μάτια.

Μόνο μια φορά σαν είδε τ' αντρειωμένα τα βουνά

εχλιμίντρισε κι εχάθη στα νερά τα σκοτεινά.

Αχ πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις,

αχ μαράζι μες στο χιόνι. Νάνι το γαρούφαλλό μου

που τη γης δάκρυο ποτίζει, τ' άλογό μας το καλό.

Μην έρχεσαι μη μπαίνεις, το παρεθύρι κλείστο

με φυλλωσιές ονείρου, μ' όνειρα φυλλωσιάς.

Κοιμάται το παιδάκι μου, σωπαίνει το μωρό μου.

Αχ πού πήγες άλογό μου που δεν ήθελες να πιεις,

άλογο της χαραυγής.

(Από τα ομορφότερα νανουρίσματα... 'που της γης δακρυοποτίζει... τ' άλογό μας το καλό...')

Ναι, αν είναι ο Ματωμένος Γάμος...

La madre: Μητέρα του Γαμπρού, ( Η Μάνα) έχασε τον άνδρα της και το μεγαλύτερο γιο της, που δολοφονήθηκαν από τους Φελίξ. Ο γάμος του γιου της συμβολίζει γι' αυτή την απέραντη μοναξιά μέσα στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού της.
El Novio: Ο Γαμπρός, νεαρός κι ευκατάστατος, με την οικονομική άνεση να πετύχει έναν καλό γάμο.
La Novia: Η Νύφη, νέα κοπέλα από καλή οικογένεια, που ζει με τον πατέρα της λίγο παράμερα από το υπόλοιπο χωριό.
Léonardo: Ο Λεονάρντο είναι ο μόνος χαρακτήρας "με όνομα". Είναι παντρεμένος κι έχει ένα μικρό γιο με την ξαδέρφη της Νύφης. Είναι της οικογένειας των Φελίξ και παλιά ήταν αρραβωνιαστικός της Νύφης, αλλά δεν την παντρεύτηκε ελλείψει χρημάτων.
La Luna: To Φεγγάρι
La Muerte: Ο Θάνατος, με τη μορφή μιας ζητιάνας (Από Βικιπαίδεια)

του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα, Ισπανού Ποιητή...

¨Σήκω νύφη, ζηλεμένη¨ ...κι ήρθ' η ώρα η τιμημένη!!!... (ορχηστρικό)

σε μετάφραση του Νίκου Γκάτσου...

Ο Μάνος Χατζιδάκις μιλάει για τον ποιητή Γκάτσο... (1988)

και μουσική του Μάνου Χατζιδάκι...

Ο Χατζιδάκις στο πιάνο,

η Νένα Βενετσάνου στο τραγούδι 'Τωρα Νυφούλα μου χρυσή ' (απόσπασμα)

Ο Λάκης Παπάς, στο ίδιο τραγούδι ...(2010)...

Τώρα νυφούλα μου χρυσή

που βγαίνεις απ' το σπίτι σου
να θυμηθείς πως βγαίνεις
σαν τον αυγερινό.

Φρεσκολουσμένο το κορμί
καινούργιο το φουστάνι σου
βγαίνεις από το σπίτι σου
στην εκκλησιά να πας.

Α΄στοιχείο: Ο Νίκος ο Γκάτσος έμαθε Ισπανικά, μόνον και μόνον για να μπορεί να μεταφράσει το θεατρικό αυτό έργο του Λόρκα...

Κουβάρι, κουβαράκι

τι θέλεις να γενείς;
Ένα χαρτί κρουστάλλι
έν΄ άσπρο γιασεμί.
Πριν γεννηθεί να σβήσει
πριν ζήσει να χαθεί.

Κουβάρι, κουβαράκι
τι λες να τραγουδήσεις;
Λαβωματιές κερένιες
καημούς από μυρτιά.
Η χαραυγή θα γιάνει
τον πόνο της νυχτιάς.

Κουβάρι, κουβαράκι
για ποιόν θέλεις να πεις;
Γι αγαπημένο φίλο
γαμπρό χωρίς μιλιά.
Τους είδα ξαπλωμένους
στη μαύρη λαγκαδιά.

Β' στοιχείο: Η μετάφρασή του θεωρείται από τις καλλίτερες παγκοσμίως, αν όχι η καλλίτερη!!!

Είναι ποιητικότατη...

Ο Γιάννης Χαρούλης, με συνοδεία λαγούτου,

στο 'Ήταν καμάρι της αυγής'

Ήταν καμάρι της αυγής
και καβαλάρης όμορφος.
Τώρα μια χούφτα χιόνι.

Γύρισε κάμπους και βουνά
και πανηγύρια πέρασε
στην αγκαλιά των κοριτσιών.

Ποιος το ‘λπιζε να γίνουνε
τα μούσκλια τα νυχτιάτικα
στεφάνι στα μαλλιά του;

Γ' στοιχείο: Η ιστορία βασίζεται σε αληθινό γεγονός, την αγάπη δύο εξαδέλφων στην Ισπανία ...

Γύρνα φτερωτή του μύλου (απόσπασμα)

από τον Χατζιδάκι και την Βενετσάνου

Γύρνα φτερωτή του μύλου

πειραματικό σχολείο Πα. Μακ.

Γύρνα φτερωτή του μύλου να περάσει το νερό,

μέριασε θολό ποτάμι να 'ρθει το συμπεθεριό,

έβγα στ' άσπρο σου μπαλκόνι φεγγαράκι μου χρυσό.

Τραγουδάνε τα νιογάμπρια και περνάν τον ποταμό,
λάμπει στο χορτάρι η πάχνη, φτάνει το συμπεθεριό.
Μέλι θα γιομίσει τώρα κάθε μύγδαλο πικρό.

Γύρνα φτερωτή του μύλου να περάσει το νερό
κι απ' τον ποταμό που λάμπει να 'ρθει το συμπεθεριό,
έβγα στ' άσπρο σου μπαλκόνι φεγγαράκι μου χρυσό.

Δ' στοιχείο: Στην πρώτη παράσταση, σε σκηνοθεσία Καρόλου Κουν, νύφη ήταν η Έλλη Λαμπέτη...

Ο δίσκος: "Ματωμένος Γάμος" ( 1948) περιλαμβάνει 7 μουσικά θέματα. Δύο ορχηστικά και πέντε τραγούδια (Τώρα νυφούλα μου χρυσή, Νανούρισμα, Γύρνα φτερωτή του μύλου, Κουβάρι - κουβαράκι, Ήταν καμάρι της αυγής). Τραγουδάει ο Λάκης Παππάς. Την ορχήστρα και τη χορωδία διευθύνει ο Μ. Χατζιδάκις. Η ηχογράφηση έγινε τον Οκτώβριο του 1966. Κυκλοφορεί σε CD μαζί με το "Παραμύθι χωρίς όνομα" ( 1959) - θεατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με ερμηνευτή και πάλι τον Λάκη Παππά.

Σημειώνει ο Μ. Χατζιδάκις προλογίζοντας το "Ματωμένο Γάμο" (1965): "Την εποχή που έγραφα τη μουσική του "Ματωμένου Γάμου", δύο μήνες πριν απ’ την παράστασή του στο θέατρο, την άνοιξη του 1948, στο ίδιο θέατρο, μιλούσα πρώτη φορά στους Αθηναίους για το Σύγχρονο Λαϊκό τραγούδι, το Ρεμπέτικο. Κι όπως ο Γκάτσος θέλησε να μεταφυτέψει τις ισπανικές προσωδίες στους λαϊκούς ποιητικούς ρυθμούς της γλώσσας μας, έτσι κι εγώ προσπάθησα να προεκτείνω τους ρυθμούς αυτούς στις παντοτινές πηγές της νεοελληνικής ευαισθησίας"

(Από το Πυξίδα στην πόλη)

Ε' στοιχείο: Στην μεταφορά του έργου στο ραδιόφωνο νύφη ήταν η Ελένη Χατζηαργύρη, η οποία πολύ αργότερα έπαιξε την μάνα...